Рэпартаж з Івянца. Мястэчка, дзе жывуць ганчары, адкрытыя людзі і сумленныя прадавачкі

Івянец вядомы сваёй керамікай і цукеркамі “Кароўка”, і гэта ні для каго не сакрэт. Нам жа Івянец адкрыўся з зусім іншага боку. Гэта мястэчка з багатай гісторыяй, дзе ў пашане традыцыі і дзе жывуць сапраўдныя творцы.

Вандроўка па гэтым старажытным мястэчку пачалася з плошчы, дзе працуе невялікая крама, але, як і ва ўсіх правінцыйных крамах, там усё, што можа спатрэбіцца шараговаму пакупніку да стала ці на перакус.

Тут і знакамітая івянецкая “Кароўка”, якая стала брэндам гэтага мястэчка. Хаця прадавачка набываць яе не параіла, адправіла на фабрыку, сказала, там яны нашмат свяжэйшыя.

Конь як мядзведзь

Не пашчасціла нам паласавацца візітнымі івянецкімі прысмакамі, вырашылі адабедаць у мясцовай кавярні. Але рана паспадзяваліся.

Абышлі кавярню з усіх бакоў – замкі вісяць свірнавыя. І хоць акно было адчыненае, ламацца ў дзверы не сталі. Так і засталося для нас таямніцай, ці то кавярню зачынілі на абед, бо мы якраз і былі там удзень, ці то зусім яна цяпер не працуе.

– Глядзі, Буян, нас фатаграфуюць, – звяртаецца мясцовы жыхар да свайго каня, убачыўшы нас з фотаапаратамі.

– Конь у мяне і праўда прыгожы, калматы як мядзведзь, – у бок нас кідае дзядзька Стась.

Ужо ў размове з ім мы высветлілі, што Станіслаў Янушэвіч пераехаў сюды яшчэ ў 1998 годзе з суседняй Стаўбцоўшчыны. Тады, 15 гадоў таму, у адным канцы Івянца было ажно 56 кароў, не было дзе навязаць каня. Цяпер, па словах івянчаніна, тут каровы няма ніводнай, бур’яном усё зарасло. А сам гаспадар мае козачку.

Сёння ва ўсім мястэчку ўсяго пяць коней. Адзін з іх – той самы прыгажун Буян.

– Ужо больш за 30 гадкоў мае, – пахваліўся дзядзька Стась. – Але ўсё яшчэ буян.

На ім ён раней малако ў садок вазіў. Цяпер малако ў дзіцячы садок прывозяць з Валожына, а конік працуе “па патрэбе”.

Кінаафіша як даведнік мясцовага жыхара

Тут наша ўвага пераключылася на івянчанку на жалезным кані. Яна прыпыніла свой ровар побач з афішай і пачала ўглядацца з задуменным тварам.

Што ж яе туды прыцягнула? Мы пераглянуліся і накіраваліся да дошкі з гучнай назвай, напісанай вялікімі сінімі літарамі, “КІНААФІША”.

1. Кіно “Кур’ер з “Раю” будзе 7, 8 красавіка а 20-й гадзіне. Час напісаны быў на паперы чырвоным маркерам ад рукі невядомым кінааматарам. Дарэчы, кошт білета ў кіно – 15 тысяч.

І гэта адзіная афіша, якая тычылася самога кіно.

2. Побач з афішай – аб’ява-таямніца. Бо нехта, не абазначыўшы сябе, запрашаў крэатыўных і творчых жыхароў Івянца праявіць свой унутраны творчы патанцЫВал. Тых, хто спявае ці малюе, арганізатар запрашаў акунуцца ў старасвецкае жыццё.

3. Наступная аб’ява была прывітаннем з Маладзечна. Івянчан запрашалі наведаць 17 красавіка сур’ёзную камедыю “Нязваны госць” у пастаноўцы Мінскага абласнога драмтэатра.

4. Іншая інфармацыя на кінаафішы тычылася прыватных аб’яў: хтосьці прадаваў машыну, хтосьці – камп’ютар, а хтосьці запрашаў на працу – прадаваць лічбавую тэхніку. Удакладнялася, што ўключаны поўны сацпакет і заробак ад 1 мільёна 660 тысяч рублёў.

Ганчар – дырыжор, які кіруе глінай

У мястэчку працуе завод мастацкай керамікі. І традыцыі ганчарства тут жывуць ад 17 стагоддзя.

Вядома, што не наведаць гэта месца мы не маглі. І з мінулага панядзелка пачалі тэлефанаваць на завод, каб дамовіцца з яго кіраўніком аб сустрэчы. Але ў панядзелак нам адказалі, што дырэктар у Мінску, у аўторак, што ён паехаў у раён на пася­­джэн­не, у сераду сказалі, што ён недзе на заводзе, але не ў кабінеце. У чацвер трубку ўвогуле ніхто не зняў.

На сваю рызыку мы вырашылі заспець кіраўніка на месцы, але ў кабінеце была толькі сакратарка. Яна выйшла з кабінета, каб пашукаць дырэктара, але вярнулася адна і сказала, што ён зноў некуды ад’ехаў.

Мясцовыя жыхары нам расказалі, што былой славы керамічнага завода ўжо няма, дырэктар прыязджае на працу са сталіцы, а здольныя ганчары і керамісты сышлі і працуюць самастойна. Некаторыя ўжо і вучняў сваіх маюць.

У Івянцы сёння працуе сем прыватных майстэрняў, ганчарных і керамічных. Мы пагутарылі з ганчаром Алегам Капустам, які больш за 20 гадоў прысвяціў гэтай справе.

– Ганчарства вельмі цікавае і даступнае. Па складанасці яго можна параўнаць з працай дырыжора. Калі я штосьці не так зраблю, выраб не атрымаецца. Справа мне падабаецца, у ёй няма  манатоннасці, шаблоннасці. Са звычайнага кавалка гліны можна зрабіць штосьці прыгожае. Галоўнае – мець вобразнае мысленне. Калі ты сапраўдны майстра – кожны выраб будзе асаблівы. Гліна прыцягвае; чым бы я ні займаўся, заўсёды да яе вяртаюся, – дзеліцца з намі івянецкі майстра.

Якасць свайго тавару спадар Алег гарантуе. Сам карыстаецца ім у сваёй гаспадарцы і ў любы час можа прадэманстраваць вырабы на справе.

Раней, каб навучыцца ганчарству, давалі паўгода. Сёння з дапамогай майстра можна навучыцца і за месяц. Але зрабіць штосьці атрымаецца і за дзень, вядома, калі ёсць каму назіраць за вашай працай.

Спадар Алег распавёў нам і пра няпросты шлях ператварэння гліны ў мастацкі выраб.

– Раней гліну бралі ў кар’еры. Прычым не зверху, а трэба было выкапаць яміну метры ў два глыбінёй і ўзяць адтуль. Потым яе прыносілі дамоў і разводзілі вадой да стану малака. Гліну абавязкова трэба было ачысціць ад каменьчыкаў і каранёў. Пасля яе вылівалі ў драўляныя калодкі, якія паглыналі лішкі вадкасці. За гэтым гліну валкавалі, гэта значыць, камячылі і рабілі клёцак, з якога можна было ляпіць выраб.

Сёння ўжо падрыхтаваную гліну можна проста набыць. Сам выраб лепіцца хутка. Нават вялікі збан можна зрабіць за 15-20 хвілін. Потым ідзе працэс сушкі, гадзіны дзве ці тры. Затым збан замываюць губкай і раўняюць дно.

Некалькі дзён трэба пачакаць, пакуль выраб цалкам высахне. Інакш ён проста лопне ў печы.

– Аднак  калі няма натхнення, то многа не наробіш, – адзначае Алег Капуста. – Я ж займаюся гэтым амаль штодзень, і кожны мой выраб знахо­дзіць свайго пакупніка.

Знаёмства з Івянцом працягнецца праз тыдзень

У наступным нумары мы пазнаёмім вас з Алегам Раманоўскім, які адрадзіў у Івянцы гліняную цацку, самастойна перайменаваў школу і 15 гадоў быў дырэктарам музея.

Разам з цяперашняй дырэктаркай музея Валянцінай Адамовіч зазірнём у залы музея.

Наведаем мы і самы незвычайны дом у Івянцы, з драўлянымі балванамі. І раскажам вам, чаму гэты дом і ёсць сапраўдны “Пуп зямлі”.