Галенне і дзіцячыя ўспаміны: у праекце “Простыя рэчы” Мікалай Камінскі распавядае пра небяспечную брытву

Можа, вы, шаноўныя чытачы, засцілаеце падлогу саматканымі бабулінымі палавікамі? Ці рэжаце траву для свойскай жывёлы у сячкарні? А можа нехта цішком тчэ на кроснах?

Тады тэлефануйце нам на нумар 8 (0176) 53-78-06, і мы раскажам вашу гісторыю. Галоўнае, каб ваша рэч не была музейным экспанатам, а і сёння служыла вам па  прызначэнні.

А мы пачынаем

У Мікалая Камінскага некалькі сучасных станкоў для галення. Адзін падарыла сям’я, другі – лепшыя сябры, астатнія – нават не памятае адкуль. Галіцца такімі прыладамі прыемна і зручна.

Але часам майму субяседніку хочацца забыцца на ўсе гэтыя цуды сучаснай цывілізацыі. І тады ён дастае небяспечную бацькаву брытву.

– Гэтую прыладу мой бацька Пётр Камінскі, ветэран вайны, прынёс з фронту ў 1946 годзе, – расказвае мужчына, трымаючы небяспечны інструмент. – Яна трафейная, нямецкая.

Як брытва тры дзесяцігоддзі хавалася на столі

Такіх брытваў у бацькі было некалькі, прыгадвае Мікалай. І спачатку ўсе яны ляжалі ў зоне дзіцячай даступнасці. Да пэўнага часу. Бо аднойчы бацькі ўбачылі, як цікаўны сынок небяспечнай прыладай стругае палачку.

Тая брытва сапсавалася назаўсёды, а астатнія бацька пачаў хаваць ад дзяцей высока за бэлькі – драўляныя брусы пад столлю.

Адна з іх, якраз тая, пра якую сёння расказвае Мікалай, так засталася ляжаць там некалькі дзесяцігоддзяў.

Справа ў тым, што у пачатку 1970-х гадоў столь абшылі сухой тынкоўкай. Палічылі, што так будзе прыгажэй. Пра небяспечную брытву забыліся. Яна так і засталася пад столлю. Хоць небяспекі для дзяцей ужо не ўяўляла: усе былі дарослыя.

Вярнуцца да ранейшага выгляду столі гаспадары вырашылі толькі ў пачатку 2000-х. Тады і трапілася знаходка пад адной з бэлек.

Выпрабаванні на вастрыню

Вастрэнне такой брытвы патрабуе доўгага часу, вялікай засяроджанасці і цярпення, расказвае Мікалай. І каб не быць галаслоўным, дэманструе мне ўвесь працэс.

Спачачку прыбор вострыць асялком – спецыяльным дробназярністым, амаль гладкім, бруском. А пасля трэба брытву яшчэ і “даводзіць”.

Для гэтага Мікалай чапляе свой скураны рэмень за кручок  у ванне і доўга водзіць па ім лязом брытвы то адным, то другім бокам. Каб атрымлівалася лепш, рэмень мазалі спецыяльнай пастай, прыгадвае Мікалай. Па яго словах, працэс вастрэння і давядзення мог заняць ледзь не цэлы дзень.

Ну вось, справа і скончаная. Але як даведацца, ці дастаткова добра навастрылі брытву? Тут было некалькі спосабаў. Два з іх мне давялося ўбачыць.

Першы спосаб – акуратна правесці лязом па валасах на руцэ. Калі яны зразаюцца і ляцяць у розныя бакі, значыць брытву навастрылі добра.

Другі яшчэ больш цікавы. З галавы адрывалі волас і клалі яго на лязо брытвы. А пасля на валасок трэба было падзьмуць. Калі ён развальваўся на две паловы, значыць, галіцца такой брытвай – адно задавальненне.

Брытва, якую завастрыў Мікалай, прайшла абодва выпрабаванні.

Мыла, кубак, памазок… Што ўваходзіла ў абавязковы “набор” для галення

Паказвае Мікалай і абавязковыя прылады для галення небяспечнай брытвай: памазок, жалезны кубачак, кавалак мыла, люстэрка і газета.

З дзяцінства мужчына памятае, як галіўся бацька, пра што і распавядае мне:

– На стол ставілі невялікае люстэрка, клалі газету. У кубачку размыльвалі памазком кавалак мыла. Пену наносілі на твар. А потым вельмі акуратна (нездарма ж брытву назвалі небяспечнай!) праводзілі па твары лязом. І пасля кожнага разу брытву абціралі аб газету.

Бацька Мікалая з вайны прыйшоў без адной рукі. І заўсёды галіўся самастойна. Гэта вельмі здзіўляла многіх. Бо нават самае простае – нацягнуць скуру на твары ў час галення – ён не мог.

Вастрыў і даводзіў інструмент таксама без дапамогі. Рэмень тады або трымаў у зубах, або заціскаў “куксай” – часткай рукі, якая засталася пасля ампутацыі.

– Небяспечную брытву, – кажа Мікалай, – было нялёгка падабраць. Гэта, як і каса: часам набудзеш новую, а яна не косіць зусім. Так і новая брытва магла быць няўдалай.

У былым Савецкім Саюзе такія прылады выпускалі больш у першай палове 20 стагоддзя. Вядомыя маркі  “Усход-2”, “Яхта”, “Дарожная”, “Ракета”.

Тады небяспечныя або клінковыя брытвы карысталіся попытам, імі галіліся і дома, і ў цырульнях. Ад цырульніка галенне небяспечнай прыладай патрабавала вялікага досведу і майстэрства.

Да таго ж брытва была шматразовая, лязо не мянялася. Таму пасля кожнага кліента была неабходная дэзінфекцыя. У хатніх умовах, калі брытвай карыстаўся адзін чалавек, дэзінфекцыя не была такой строгай.

Потым небяспечныя брытвы сталі менш запатрабаванымі, бо з’явіліся станкі.

Пераход ад небяспечнасці да электрычнасці

Ужо ў 1970-х бацька перастаў галіцца небяспечнай брытвай, прыгадвае Мікалай. Спачатку набыў звычайны станок, які называлі “бяспечным”, і на той час шмат мужчын ужо карысталіся ім. А потым прыйшоў з войска зяць і прывёз яму ў падарунак электрабрытву. Упраўляцца з ёй адной рукой было куды лягчэй.

Да пенсіі Мікалай шмат гадоў працаваў ветэрынарным доктарам. Таму небяспечная брытва дапамагала ў працы.

Доктар заўсёды насіў яе ў сваім стэрылізатары. Перад аперацыяй небяспечнай брытвай вельмі зручна было галіць жывёлам поўсць на месцы разрэзу скальпелем.

– Наколькі я ведаю, – дзеліцца мужчына, – гэты інструмент да нядаўняга часу выкарыстоўвалі і вайскоўцы. – Рэч, безумоўна, патрэбная ў сумцы санінструктара.  Яна даволі зручная ў палявых умовах: можна і пагаліцца, і першую дапамогу аказаць, калі, напрыклад, хтосьці параніўся і трэба разрэзаць адзенне.

Небяспечная брытва: дзень сённяшні

Сёння дзве кампаніі ў свеце выпускаюць прамысловыя небяспечныя брытвы. Адна з іх у Германіі, другая – у Францыі. Іх брытвы лічаць вельмі якаснымі і  выкарыстоўваюць у цырульнях. Сёння небяспечныя брытвы ўсё часцей успрымаюць як сувенір або чарговы экспанат для калекцыі.

…Адзін станок – на тры лязы, другі – на пяць. На ручцы кожнага красуецца назва вядомага брэнда. Аднак калі Мікалай Камінскі хоча звыклую ранішнюю працэдуру ператварыць у сапраўдны рытуал і прыгадаць сваё дзяцінства, ён пачынае вастрыць франтавую бацькаву брытву.